Tekstil işçilerinin adil, sağlıklı ve güvenli koşullarda çalışması için hak ihlallerine karşı savunuculuk faaliyetleri yürüten Temiz Giysi Kampanyası, şubat ayında Türkiye’de tekstil ve hazır giyim üretiminin yoğun olarak gerçekleştiği bölgede yıkıcı bir etki yaratan depremlerin, işçilerin yaşam ve çalışma koşullarına etkilerine dikkat çeken bir açıklama yaptı. Bölgeden tedarik sağlayan uluslararası markaların ve fabrika sahiplerinin Türkiye hükümetiyle birlikte, depremin yol açtığı acıların yanı sıra işçilerin ek maddi zorluklar yaşamamasını sağlamak durumunda olduğunu söyleyen dernek: “Markaları ve tedarik zincirlerini zamanında ödeme yapmaya, işçilerin ücretlerini (veya işten çıkarılma durumunda kıdem tazminatlarını) tam ve düzenli almalarını sağlamaya ve fabrikaların güvenli oldukları doğrulanana kadar yeniden açılmamasını garanti altına almaya çağırıyoruz” dedi.
Bölgedeki pek çok fabrikanın, siparişlerin geç teslimi nedeniyle markaların mali yaptırım uygulamasından korktuğu için, depremden kısa bir süre sonra yeniden çalışmaya başladığına değinilen açıklamada şu ifadeler yer aldı: “Depremden ağır şekilde etkilenen bölgelerdeki fabrika sahipleri, yaşanan ilk depremin bir hafta sonrasında pek çoğu aile üyelerini ve evlerini kaybetmiş olan işçileri iş başı yapmaya çağırmıştır. Dahası bölgedeki artçı sarsıntılar sürerken çalışmakta olan hazır giyim işçilerinin, fabrikadan dışarı çıkmalarına dahi izin verilmediği raporlarda yer almıştır. Pek çok tekstil fabrikası felaketi atlatmış ve hatta sığınak arayan insanlara başlangıçta kapılarını açmış olsa da bölgedeki üretim, hasarlı altyapı ve işçilerin işe gidememesi sebebiyle büyük ölçüde durmak zorunda kalmıştır. Özellikle bu zor dönemde, iş başı yapamayan işçilerin hayatta kalabilecekleri yeterli gelire sahip olmaları büyük önem taşımakta. Halihazırda işe gidemeyen işçilere devlet tarafından günlük 133 TL (7 ABD Doları) ödeniyor ki bu meblağ bırakın bir ailenin, bir kişinin geçimini sağlamaktan çok uzak.”
“Markalar tedarikçilerine karşı yükümlülüklerini yerine getirmeli”
Deprem sonrası ücret ödemeleriyle ilgili gecikmelerin yaşanması kaçınılmaz olsa da geç teslimat sebebiyle bazı markaların tedarikçilerine ödeme yapmayı reddetmesi, tedarikçilerin zor durumda kalması ve ekonomik yükün işçilerin sırtına yüklenmesi ihtimalini yükseltiyor. Covid-19 pandemi döneminde markaların, tedarikçileri kendi başlarının çaresine bakmaya zorlayan yaklaşımlarını tekrarlamaması bu noktada oldukça önemli olduğuna dikkat çeken Temiz Giysi Kampanyası, markaların bu krizi sorumluluk alarak yönetmesi ve tedarikçilerine karşı yükümlülüklerini yerine getirmesi gerektiğini vurguluyor.
Zara ve LC Waikiki için üretim yapan Adana’daki Marbit Tekstil fabrikası işçilerinin geçtiğimiz haftalarda işten çıkartıldığını ve alacakları meblağın çok altında kalan tazminat tekliflerini kabul etmeyip protesto gösterileri düzenlediğini söyleyen dernek, fabrikanın bu tepkisinin, çok sayıda fabrikanın kapandığı ve işçilerin yasal hakları olan kıdem tazminatlarının ödenmediği pandemi döneminden tanıdık geldiğini dile getirdi. Pandemi sırasında markaların sergilemiş oldukları davranışlar neticesinde dünya genelinde 280’den fazla sendika ve işçi hakları örgütünün bir araya gelerek Payyourworkers koalisyonunu oluşturduğunu hatırlatan Temiz Giysi Kampanyası; “Bu koalisyon, markaları kıdem tazminatı fonuna ödeme yapmaya ve işçilere alacakları kadar ödeme yapılmasını sağlamaya çağırıyor. Türkiye’deki mevcut kriz ise işçilere yasal hakları olan kıdem tazminatlarının ödenmesi konusunda markaların sorumluluk alması gerektiğini bir kez daha gösteriyor” ifadelerini kullandı.
Temiz Giysi Kampanyası giyim markalarından taleplerini açıkladı
Yapılan açıklamada aralarında Benetton, Boohoo, Esprit, Inditex (Zara), JD Williams, Mango, Marks & Spencer, New Look, ve Primark’ın da bulunduğu 70’in üzerinde uluslararası markanın, depremden etkilenen bölgeden ürün tedarik ettiği belirtilirken, bölgeden ürün tedarik eden tüm markalardan şunlar talep edildi:
Markalar resmi olarak yayınlanan işten çıkarma yasağına rağmen başka sebeplerle işten çıkarılan işçilerin kıdem tazminatlarını almalarını sağlamalı ve kıdem tazminatı fonunu içeren Payyourworkers Anlaşması’nı imzalamalı; İstihdamın devamlılığını sağlamak ve önümüzdeki altı ay boyunca (sınırlı devlet ödemelerine ek olarak) işçilerin maaşlarının tamamını ödemek konusunda sıkıntı yaşayacak olup işçileri işten çıkartabilecek tedarikçilerine (ki bu açıkça yasaklanmıştır) finansal destek sunmalı; Siparişler için zamanında ve eksiksiz ödeme yapılmalı, kar kayıplarını kolayca karşılayabilecek olan markalar, deprem sonucunda insanlık dramı yaşayan Türkiye’deki işçileri ve tedarikçileri, krizin mali yükünü taşımak zorunda bırakmamalı; Gerektiğinde tedarikçilerle birlikte çalışmalı ve yer değiştirmek zorunda kalmış işçilere kira masraflarını ödemesi konusunda tedarikçilerin yardımcı olduğundan emin olmalı; Afet bölgesindeki fabrikaların kapsamlı bir mühendislik denetimi yapılmadan yeniden açılmaması konusunda ısrarcı olmalı; Bölgenin önde gelen tedarikçileri ve Türkiye hükümeti ile birlikte Suriyeli göçmenlere yönelik ayrımcılıklara karşı mücadele etmeli.