Endüstriyel amaçlı kenevir üretimi bütün dünyada tekrar ele alınırken, Türkiye uzun yıllar sonra üretim için ilk adımları atmaya başladı. Birçok endüstri segmentinin hammaddesi olan kenevir elyafı, tekstil endüstrisinde de ayrıcalıklı bir doğal elyaf olarak biliniyor.
Türkiye yıllar sonra yaygın kenevir üretimini tekrar gündeme aldı. Bu endüstriyel bitki uyuşturucu madde üretimini engellemek için oldukça kısıtlı ve denetimli üretimi gerçekleştiriliyor. Ancak kenevir geliştirilmiş ayrıştırma teknikleriyle, uyuşturucu özelliği dışında otomotiv, inşaat, kağıt, mobilya, tekstil, tıp ve kişisel bakım gibi sektörler için çok önemli bir hammadde konumunda. Benzer hammaddelerden daha çevreci, daha ekonomik ve daha sürdürülebilir bir ürün olan kenevirin küresel değeri 2017 yılında 4 milyar dolar iken, 2025 yılında 10,6 milyar dolara çıkması bekleniyor. Kenevir açıkça petrol bazlı ürünlerin doğal alternatifi olarak bütün dünyada yeniden dikkatleri üzerine çekiyor.
2016 yılındaki bir Resmi Gazete tebliği ile; İzmir, Uşak, Kütahya, Burdur, Antalya, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu, Sinop, Samsun, Çorum, Amasya, Ordu, Tokat, Yozgat, Kayseri, Malatya ve Rize’de kenevirin izinle ekimi serbest hale getirilmişti. 2018 yılında Türkiye’de 200 dekar alanda kenevir ekimi yapılmıştı.
2019 yılının başında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından, Türkiye’de kenevir ekimi ve hasadının yaygınlaştırılması yeni bir tarım politikası olarak duyuruldu. Bu kapsamda 19 ilde daha kenevir yetiştirileceği belirtiliyor.
Kenevir insanlık tarihinin en eski elyaflarından biridir
Kenevirin ana vatanının Orta Asya olduğu kabul edilir. M.Ö. 8 binli yıllara ait kenevirden kumaş kalıntıları bulunmuştur. Yine, M.Ö. 1500’lü yıllarda Anadolu’da kenevir üretimi yapıldığı biliniyor. Petrol endüstrisinin yaygınlaşmasından önce bir çok ürün için kenevir kullanılırdı. 19. Yüzyıl sonuna kadar dünyada üretilen tekstil ürünlerinin %80’inin kenevirden üretildiği belirtiliyor. Örneğin, ilk kot pantolonun kenevirden yapıldığını biliyor musunuz? Tekstil ve giyimde birçok kez karşımıza çıkan kanvas kelimesi de kenevirle bağlantılıdır. Rize’de üretilen ünlü feritiko kumaşının orijinali de kenevirden üretilmekteydi. Kısaca kenevir hem dünya hem de Türk tekstilinin gelişiminde önemli elyaflardan biriydi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kenevir üretimine ilişkin yeşil ışık yakmasıyla tekstil sektöründe bu elyafın daha fazla kullanılacağı ve değer kazanacağı konuşuluyor.
Kenevir öncelikle, 4 ay gibi kısa sürede üretimiyle oldukça sürdürülebilir bir üründür, fazla su talep etmediği için su kaynaklarının korunmasına katkı sağlar ve yüksek derecede oksijen üretir. Herhangi bir tarım zararlısı olmadığı için tarım ilacına veya gübrelemeye ihtiyaç duymaz. Kenevirin elyafı tekstilde ve kağıt üretiminde, tohumu yağ üretiminde ve hayvan yemi yapımında kullanılıyor. Peki kenevirin elyafının özellikleri nedir?
Doğal, dayanıklı ve sürdürülebilir
Bir yıllık ömre sahip olan kenevir cannabinacae familyasındandır ve odunsu bir bitkidir. Lif üretiminde ve endüstride kullanılan cinsi ise erkek olan cannabis sativadır. Bitkinin boğumlar bulunan uzun bir gövdesi (sap) vardır. Bu boğumlar arasındaki mesafenin fazlalığı elyafın verimliliğini arttırır. Elyaf hücreleri, kabuk kısmında demetler halindedir. Burada farklı türlerde elyaflar vardır. Kenevirin tekstil için kullanılan elyaflarına primer elyaflar deniyor. Bu elyaf parlaktır ve sarı-kahverengi renklerdedir. Elle veya makine ile hasat edilen kenevir bitkisi tarlaya serilir, kuruduktan sonra küçük demetler halinde toplanır. Bu desteler kuruyunca daha büyük gruplar halinde tarlada dikine bırakılır. Daha sonra, havuzlama yöntemiyle elyafın saptan ayrılması sağlanır.
Doğal bir selüloz elyafı olan kenevir, bunun yanı sıra hemiselüloz, lignin ve pektin de içeriyor. Bu maddeler elyafın su tutma, dayanıklılık gibi yapı özelliklerini belirler. Elyafın fiziksel özellikleri nihayetinde kumaşın yapısını ve kullanım özelliklerini önemli ölçüde belirler. Kenevir tekstilde %100 tek olarak veya değişik oranlarda diğer elyaflarla harmanlanarak karışımlı olarak kullanılabilir. Kenevir elyafının uzunluğu 40-45mmdır.
Kenevir elyafı; yüksek mukavemet özellikleri, yüksek nem çekme ve nefes alabilme kapasitesi, tüylenme oluşturmaması, organik olması, anti-bakteriyel özellikler taşıması, UV koruma sağlaması ve iyi bir elektrosatik gücü göstermesi nedeniyle tekstilde katma değerli bir hammaddedir. Bu elyaf, günlük dış ve iç giyim ürünlerinin yanı sıra, ev tekstillerinde, havlu, perde üretiminde, çanta yapımında da kullanılmaktadır.
Kenevir elyafı yatırımı hızla geri dönüş sağlayacak
Kenevir üretiminin ülke ekonomisine getireceği yararlar tekstille sınırlı kalmayacaktır. Hammadde ithalatında önemli bir boşluğu giderecek olan kenevir, ekolojik özellikleri ile çevreye en düşük ayak izinin bırakılmasını mümkün kılıyor. Türkiye’nin birçok bölgesindeki iklim şartlarına uygun olan kenevir, çok hızlı bir şekilde yatırımın geri dönüşünü sağlayan bir elyaf türüdür. Kenevir üretimiyle yurtiçi talebini rahatlıkla karşılayabilecek olan Türkiye, ayrıca ihracatta da ciddi oyunculardan biri haline gelebilecektir.
Kipaş Tekstil, Kenevir elyafı ev tekstil ürünlerini EVTEKS 2019’da sergiledi
Kısa sürede yetişebilen ve yüksek oksijen salınımı sağlayan, tekrar kullanım döngüsüne girebilen kenevir elyafının Türk tekstil sektöründe daha fazla kullanımına dönük bir eğilim görülüyor. Bu konudaki önemli üretimlerden birini sektörün önde gelen firmalarından Kipaş Tekstil gerçekleştirdi. Firma 23-27 Nisan 2019 tarihleri arasında katıldığı EVTEKS fuarında kenevirden ürettiği ev tekstili ve döşemelik ürünlerini sergiledi. Konuyla ilgili bir açıklama yapan Kipaş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hanefi Öksüz, kenevir bitkisinin birçok sektörde kullanılmasının yerli ve milli ürünlerin üretilmesine katkı sağlayacağını söyledi. Öksüz kenevir elyafından üretilen ipliklerin döşemelik kumaşlarda kullanıldığı bilgisini verdi. Türkiye’de kenevir elyafının üretilmesi için çalışmalar yaptıklarını söyleyen Öksüz, bu elyafın geliştirilmesi konusunda AR-GE çalışmaları yürüttüklerini aktardı.