24 Nisan 2013 tarihinde Bangladeş’te sekiz katlı Rana Plaza binasının çökmesinin üzerinden on iki yıl geçti. Büyük çoğunluğu binanın bulunduğu beş fabrikadan birinde çalışan konfeksiyon işçileri olmak üzere en az 1138 kişi hayatını kaybetti ve binlerce kişi de yaralandı. 45’ten fazla ülkede faaliyet gösteren ve hazır giyim ve spor giyim endüstrisindeki aktörleri birbirine bağlayan 200’den fazla kuruluştan oluşan küresel bir ağ olan Clean Clothes Campaign, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, bugün Bangladeş’teki fabrikaların çok daha güvenli olduğunu, ancak yoksulluk ücretlerinin ve örgütlenme özgürlüğünün eksikliğinin devam ettiğini belirtti. Birlik, markaları boş vaatlerde bulunmaktan vazgeçmeye ve bağlayıcı yükümlülükler üstlenmeye çağırıyor:
“Rana Plaza münferit bir olay değil, hazır giyim sektörünü rahatsız eden köklü sistemik sorunların bir birikimiydi. Bir gün önce yapılan tahliyeye rağmen, küresel tedarik zincirlerinin acımasız baskısı, bina içindeki çalışmanın ertesi gün de devam etmesi anlamına geliyordu. Sektördeki yoksulluk ücretleri, işçilerin işe ücret kesintisi tehdidi altında girmesine neden oldu. Örgütlenme özgürlüğünün olmaması, işçilerin toplu olarak direnemeyeceği anlamına geliyordu.”
Temiz Giysi Kampanyası’na göre; en fazla ilerleme fabrika güvenliği alanında kaydedildi: “Ancak, yasal bağlayıcılığı olan Anlaşma’nın (Accord) – dünya çapında 260’tan fazla marka tarafından imzalandı – geniş çapta kabul gören başarısına rağmen, bazı hazır giyim ve ev tekstili markaları yetersiz kalan gönüllü kendi kontrollerine güvenmeye veya Anlaşmayı serbestçe kullanmaya devam ediyor. Kontoor Brands (Wrangler, Lee), Decathlon, Amazon, IKEA, Walmart, Urban Outfitters ve Tom Tailor, çalışanlarının hayatını riske atmaya devam eden markalar arasında yer alıyor.”
Anlaşma nedir ve neden önemli?
Anlaşma ilk olarak Mayıs 2013’te sendikalar ve aralarında H&M, Zara, American Eagle, PVH (Tommy Hilfiger’ın çatı şirketi), C&A, UNIQLO, Primark ve Adidas’ın da bulunduğu 200’den fazla küresel hazır giyim markası arasında imzalandı. Anlaşmanın süresi ilk olarak 2018’de doldu, ancak bir sonraki Anlaşma 2021’e kadar tekrar uzatıldı.
Ardından Ağustos 2021’de Anlaşma genişletilerek Uluslararası Anlaşma (International Accord) haline getirildi. Aralık 2022’de ise, uluslararası tekstil ve hazır giyim perakendecileri ile Uluslararası Anlaşmayı imzalayan küresel sendikalar Pakistan’da yeni bir işyeri güvenliği programı oluşturmayı kabul etti.
Remake’in internet sitesinde 2022 yılında yer alan bir yazıda şu detaylar alıyor: “Anlaşma bugüne kadar Bangladeş’te 1.687 fabrikada bina ve yangın güvenliği denetimleri, eğitimleri sağladı ve güvenlik sorunlarını giderdi. Yangın, elektrik ve yapısal güvenlik için 38.000’den fazla ilk denetim ve takip denetimi gerçekleştirildi. 2018 yılı itibariyle, tespit edilen tüm orijinal tehlikelerin %85 gibi büyük bir çoğunluğu ortadan kaldırıldı. Bugün, güvenlik sorunları olduğu tespit edilen fabrikaların %90’ından fazlası bu sorunları gidermiş ve düzenlemiş bulunuyor.”
Temiz Giysi Kampanyası, geçmişte kaydedilen ilerlemenin sürdürülebilmesi için, Anlaşmayı imzalayan tarafların, CCC ve Anlaşmayı imzalayan diğer tanık taraflarca yakın tarihli bir bilgilendirme notunda dile getirildiği üzere, Uluslararası Anlaşmanın Bangladeş programı olan RMG Sürdürülebilirlik Konseyinin (RSC) uygulama ve yönetişim sisteminde işverenlerin aşırı etkisini ele almalarının da hayati önem taşıdığını vurguluyor.
“Rana Plaza’nın çöküşünden on iki yıl sonra, işçi güvenliğinin korunmaya devam etmesi hayati önem taşıyor”
Bangladeş Devrimci Konfeksiyon İşçileri Federasyonu Başkanı ve IndustriALL Bangladeş Konseyi Kıdemli Başkan Yardımcısı Salahuddin Shapon, Rana Plaza’nın çöküşünden bu yana geçen on iki yılda işçi güvenliğinin korunmasının hayati önem taşıdığını söyledi: “Anlaşma tarafından eğitilen fabrika düzeyindeki güvenlik komiteleri, RSC nedeniyle artık daha zayıf bir konumda ve önceki hükümet döneminde 2022 yılında yapılan bir iş kanunu değişikliği, fabrika düzeyindeki güvenlik komitelerindeki işçilerin haklarını azalttı ve fabrika sahiplerine daha fazla güç verdi. Bunun tersine çevrilmesi gerekiyor.”
Akota Hazır Giyim İşçileri Federasyonu Genel Sekreteri Kamrul Hassan, Anlaşmaya yönelik çalışmaların, iklim krizinin ardından sıcak çarpması ve sel riski gibi yeni sağlık ve güvenlik risklerinin ortaya çıktığı bir dönemde daha da önem kazandığını belirterek, anlaşmayı imzalayan markaların, programa katılımlarının bu sağlık risklerini proaktif bir şekilde denetlediğinden ve kontrolleri tedarik zincirlerinin derinliklerine kadar genişlettiğinden emin olmaları gerektiğini söyledi.
İşyeri yaralanmaları ve ölümlerinin sektörden tamamen ortadan kaldırılmadığı, ancak 2022’den bu yana yaralı işçilerin ve ölen işçilerin ailelerinin nihayet bir İstihdam Yaralanma Programı pilotu (EIS) kapsamında tazminat talep edebileceği belirtiliyor. Bangladeş Mukto Konfeksiyon Sromik Sendikası Federasyonu (BIGUF) Genel Sekreteri Rashadul Alam Raju konuya ilişkin şunları söyledi “EIS pilot uygulaması, işyerinde yaralanma ya da ölüm durumunda tüm işçiler ya da aileleri için tazminata erişimin otomatik ve acil olmasını sağlayacak şekilde yasaya dönüşmelidir.”