Geçtiğimiz günlerde bir Avrupa Yeşil Mutabakatı teklif paketi sunan Avrupa Komisyonu yeni bir tekstil stratejisi açıkladı. Paket, sürdürülebilir ürünleri Avrupa Birliği’nde (AB) norm haline getirmeyi, döngüsel iş modellerini desteklemeyi ve tüketicileri yeşil dönüşüm için güçlendirmeyi amaçlıyor. Tekstil stratejisi kapsamında ise hedefin; tekstilleri daha dayanıklı, onarılabilir, yeniden kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir hale getirmek, hızlı moda, tekstil atıkları ve satılmayan tekstillerin tahribatıyla mücadele etmek ve üretimlerinin sosyal haklara tamamıyla saygılı olmasını sağlamak olduğu belirtiliyor. Pakette ayrıca yapı ürünlerine ilişkin teklifin yanı sıra, tüketicilerin ürünlerin çevresel sürdürülebilirliği hakkında daha iyi bilgi sahibi olmaları ve dilimize ‘yeşil badana’ veya ‘yeşil aklama’ olarak çevrilen greenwashing’e karşı daha iyi korunmaları için yeşil dönüşümde tüketicileri güçlendirecek yeni kurallar hakkında bir teklif de yer alıyor.
AB tekstil stratejisi döngüsel iş modellerini destekleyecek
Avrupa’da tekstil tüketimi, gıda, barınma ve ulaşımdan sonra çevre ve iklim değişikliği üzerinde en yüksek etkiye sahip alanlar arasında dördüncü sırada yer alıyor. Aynı zamanda su ve arazi kullanımında üçüncü, birincil ham madde kullanımında ise beşinci en yüksek tüketim alanını oluşturuyor. Avrupa’da aşırı tüketilen giysi, ayakkabı ve ev tekstili ürünlerinde her yıl 675 milyon ton ham madde kullanıldığı belirtiliyor.
Avrupa Komisyonu tekstil stratejisi kapsamında alınacak belirgin önlemlerin; tekstiller için eko-tasarım gerekliliklerini, daha açık bilgileri, Dijital Ürün Pasaportunu ve zorunlu bir AB genişletilmiş üretici sorumluluk planını içereceğini açıkladı. Ayrıca, tekstillerden mikroplastiklerin rastgele salımının üstesinden gelmek, yeşil iddiaların doğruluğunu sağlamak ve yeniden kullanım ve onarım hizmetleri de dahil olmak üzere döngüsel iş modellerini desteklemek için önlemler öngörüyor. Strateji, hızlı modayı ele almak için ayrıca şirketleri yıllık koleksiyon sayısını azaltmaya, karbon ve çevresel ayak izlerini en aza indirmek için sorumluluk almaya ve hareket etmeye ve AB üyesi devletleri yeniden kullanım ve onarım sektörü için uygun vergilendirme önlemleri almaya çağırıyor. Komisyon ayrıca, farkındalığı artırma faaliyetleriyle de değişimi destekleyeceğini ve bu stratejiyle birlikte, yeşil dönüşüm yolculuğu boyunca tekstil ekosistemine destek sağlamayı ve ona eşlik etmeyi amaçladığını bildirdi.
“AB’nin tekstil değer zincirleri, bu haliyle gerçekten sürdürülebilir olmayacak”
Öte yandan kötü çalışma koşulları ve insan hakları ihlalleri konusunda Özbekistan örneğindeki gibi bazı olumlu gelişmeler kaydedilmekle birlikte küresel tekstil endüstrisinde bunlar hala yaygın olarak görülmeye devam ediyor. Uzun zamandır sektörün çevresel ve sosyal sorunlarını birlikte ele alarak kapsamlı bir yaklaşım benimseyen bir strateji çağrısında bulunan sivil toplum grupları, Avrupa Komisyonu’nun merakla beklenen metninin odak noktasında insan haklarıyla ilgili önemli hususları gözden kaçırdığı konusunda endişelerini dile getiriyor. Bu anlamda AB Sürdürülebilir ve Döngüsel Tekstil Stratejisinin sosyal boyutunun eksik ele alındığına dikkat çekiliyor.
Fashion Revolution’dan Delphine Williot açıklanan AB tekstil stratejisinin, tekstil endüstrisinin atan kalbini, yani kıyafetlerimizi yapan insanları kapsayamadığını söylüyor. Williot bu konudaki görüşlerini şu şekilde açıklıyor; “Aşırı üretim ve aşırı tüketim gibi kilit konuları ele alma çabaları, endüstrinin ciddi çevresel etkisini ele almak için hoş bir başlangıç olsa da, hazır giyim işçilerinin emeğini ‘vasıfsız’ olarak sınıflandırmak açısından, bu strateji endüstrinin emeğinin değerini kabul etmekte başarısız oluyor. AB’nin tekstil değer zincirleri, nihayetinde kıyafetlerimizi yapan insanlar için adil ücretlere yol açan örgütlenme özgürlüğünü ve toplu sözleşmeyi garanti etmeye yönelik çabaların yokluğunda gerçekten sürdürülebilir olmayacak.”
Clean Clothes Campaign Lobi ve Avukatlık Koordinatörü Muriel Treibich, Avrupa Komisyonu’nun kısa süre önce şirketlerin değer zincirleri boyunca insan haklarına ve çevreye saygı duymasını sağlamak için bir kurumsal sürdürülebilirlik durum tespiti (CSDD) önerisini kabul ettiğine dikkat çekiyor. “Bu nedenle, AB Tekstil Stratejisi tekstil ve hazır giyim sektörü için artan isteğin yeri olabilirdi,” diyen Treibich sözlerini şöyle sürdürüyor; “Ne yazık ki, endüstrinin zorlukları ve kendine has özellikleri (KOBİ’lerin öne çıkması, geçim ücreti ve geçim gelirinin önemi) ile mücadele için ileriye dönük bir yol önermek yerine, AB Tekstil Stratejisinin yalnızca devam eden politika girişimlerine atıfta bulunduğunu görmek bizi hayal kırıklığına uğrattı. Bu küresel tekstil ve hazır giyim endüstrisinin bel kemiği olan milyonlarca işçinin Avrupa Komisyonu’ndan gelen önerilerden daha fazlasına ihtiyacı vardı.”
