Aralarında Zara’nın sahibi Inditex, H&M, Decathlon, Ikea ve Primark’ın da bulunduğu İspanya’nın en büyük 10 moda perakende firması, Re-viste adlı gönüllü bir pilot programın parçası olarak önümüzdeki yıl nisan ayında atılan giysileri ve ayakkabıları toplamaya başlayacak. Bu girişim, 2026 yılında yürürlüğe girecek olan yeni AB düzenlemeleri öncesinde tekstil atıklarını yönetmeyi amaçlıyor.
Bu proje kapsamında İspanya genelinde kiliselere, mağazalara, alışveriş merkezlerine ve sokaklara çok sayıda konteyner yerleştirilecek. Bu noktalara bırakılacak tekstil ürünleri ve ayakkabılar diğer atıklardan ayrılacak. Resmi verilere göre İspanya’da kullanılmış giysilerin şu anda yalnızca %12’si ayrı ayrı toplanarak geri kazanılırken, %88’i çöp haline geliyor. Re-viste projesiyle atılmış tekstil ürünlerinin yeniden kullanım ya da geri dönüşüm oranını yükseltmek amaçlanıyor. Bir yıl sürecek olan deneme süresince şirketler tekstil atıklarının yönetim maliyetlerini de üstlenecek.
Pilot programın öngörüsüne göre AB düzenlemeleri yürürlüğe girdiğinde İspanya’nın her 1200 sakini için bir tekstil atık konteynerine ihtiyaç duyulacak. Yapılan hesaplamaya göre, İspanya’da yaşayan her bir kişi, yılda yaklaşık 20 kilo giysiyi çöpe atıyor ve bu rakam Avrupa ortalaması olan yedi kilonun neredeyse üç katına yaklaşıyor.
Ünlü markaların bu projeye gönüllü katılımı, daha önce gündeme gelen ‘yeşil yıkama’ (green washing) iddialarını hatırlattı. Bu markalara yöneltilen suçlamalar sonrasında Re-Viste projesinin sonuçlarının şeffaf bir şekilde takip edilebilmesi de talep ediliyor.
Projeye göre tekstil ürünleri toplandıktan sonra atık hiyerarşisi ilkesine göre değerlendirilecekleri ayrıştırma tesislerine taşınacak. İyi durumda olan ürünler ikinci el mağazalarında satışa sunulacak. Yeniden kullanıma uygun olmayanlar ise yeni tekstil ürünlerine dönüştürülmek amacıyla bileşenlerine (pamuk veya polyester gibi) ayrıştırılacak.
Çok satan daha çok atık yönetim maliyeti ödeyecek
Re-viste’nin başkanı ve Mango’nun sürdürülebilirlik müdürü Andres Fernandez; “Yönetmelikler bize yol gösteriyor, ancak biz yasal gerekliliklere uymak için beklememeye karar verdik” dedi.
Re-viste CEO’su Juan Ramón Melénde ise yaptığı açıklamada: “Oluşturduğumuz sistem sadece tekstil yönetimini kolaylaştırmakla kalmayacak, aynı zamanda değer zincirindeki tüm aktörleri içeren sürdürülebilir bir modeli de teşvik edecek” açıklamasında bulundu.
İspanya Enerji Dönüşümü Bakanlığı Kalite ve Çevresel Değerlendirme Direktörü Marta Gomez de yaptığı bir açıklamada, tekstil atıklarını yönetme maliyetini karşılayacak olan moda şirketlerine kurallar koymadan önce, üye ülkelerin tekstil ürünlerini diğer atıklardan ayırmasını gerektirecek yeni AB düzenlemelerinin nihai onayını beklediklerini söyledi. Hükümet yetkilileri ve moda endüstrisi uzmanları, yeni AB düzenlemesinin 2026’dan önce yürürlüğe girmeyeceğini, firmalara uyum için en az bir yıl süre tanınacağını belirtiyor.
Yürürlüğe girecek kurallara göre, daha fazla giysi ve ayakkabı satan şirketlerin atık yönetimi için daha fazla ödeme yapmak zorunda kalacak.
