Bilim insanları tekstil sektöründe sentetik boyalar yerine kullanılabilen ve tropik ülkelerde tarımı yapılan indigo bitkisini (Indigofera tinctoria) Türkiye’de ilk kez Antalya’da yetiştirerek toz boya elde etmeyi başardı. Çalışmalarını TÜBİTAK TEYDEB Projesi kapsamında Güney Agripark AR-GE Şirketi’nde yürüten Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kenan Turgut ve ekibi, indigo boyasını Türkiye’de üreterek tekstil boyamacılığından kaynaklanan çevre kirliliğini azaltma yolunda bir adım atmak hedefiyle çıktığı yolda başarılı sonuçlar elde etti.
Dünya genelinde yılda yaklaşık 800 bin ton sentetik boya üretilirken bunun yaklaşık yüzde 75’i tekstil endüstrisinde kullanılıyor. Sentetik boya içeren tekstil atık sularının arıtılmadan deşarj edilmesi çevre kirliliğine neden olurken tekstil sektöründe doğal boyaların tercih edilmesi hem çevre kirliliğinin önüne geçilmesi hem de sınırlı su kaynaklarının etkili kullanımı açısından önem taşıyor.
“Akdeniz ikliminde yetiştirilmeye uygun”
AA muhabirine açıklamada bulunan Kenan Turgut tekstil sanayisinde ve doğal boyama konusunda açık olduğunu görüp Türkiye’nin bu konuda potansiyeli olabileceğini düşünerek araştırmalarına başladıklarını anlattı. Tropik bir bitki olduğu için indigonun Akdeniz ikliminde yetiştirilmeye uygun olduğunu kaydeden Turgut, bitkinin yetiştirilme süreciyle ilgili şu bilgileri paylaştı:
“İlk önce doku kültürüne başlamamız için tohumları çimlendirmemiz gerekiyordu ve ilk bitkilerimizi onlardan aldık. Diktiğimiz 10-12 tane bitki vardı. Doku kültürü için 2-3 bitki yeterli aslında. Onlardan bir yıl içerisinde on binlerce bitki üretmek mümkün. Öyle bir özelliği var, yani biz mikro çoğaltmaya hızlı üretim diyoruz. O bitkileri biz elde edip, bitkiler fide aşamasına geldikten sonra hemen doku kültürü devreye girdi. Oradan çok sayıda, binlerce bitki elde ettik ve o bitkilerle arazide denememizi kurduk. Geçen sene ilk yaprak örneklerimizi aldık.”
2- 2,5 ton üründen 20-25 kilogram indigo toz boya elde edilebiliyor
AR-GE sürecinde bitkiden elde ettikleri verime ilişkin bilgi veren Kenan Turgut, “1 dekardan yaklaşık 2- 2,5 ton ürün alınabiliyor ve 20-25 kilogram da indigo toz boya elde edilebiliyor” dedi. Turgut indigodan mavi boya elde edilmesi sürecinin detaylarını ise şöyle aktardı: “Bir karıştırma ve havalandırma sisteminiz olması, birkaç gün yüksek PH içerisinde kapalı ortamda bekletilmesi, belli bir süre sonra katılaşması ve bunun o süreçte maviye dönüşmesi gerekiyor. Bu indigo rengini aldıktan sonra mavi renkte, katı bir madde elde ediyoruz. Ondan sonra ufalanarak toz haline getirilmesi gerekiyor.”
“Dünya tekstil sektöründe kullanılan boyaların sadece yüzde 1’i doğal”
Dünya tekstil sektöründe kullanılan boyaların sadece yüzde 1’inin doğal boya olduğuna dikkat çeken Kenan Turgut, sınırlı su kaynaklarının doğru değerlendirilmesi için, dünyadaki su kaynaklarını en çok kirleten ikinci sektör olan tekstil sektöründe doğal boya kullanımının yaygınlaşması gerektiğini vurguladı. Turgut sözlerini şöyle sürdürdü:
“Doğal boyaları, kimyasal boyalarla karşılaştırdığımız zaman önemli avantajları var. Bunlardan birisi sağlıklı olması, ikincisi özellikle yüksek haslık vermesi yani burada yüksek dediğimiz yıkama ve ışığa karşı dayanıklıdır. Üçüncüsü kullanım ömürlerinin fazla olması. Bu bence tekstilde çok önemli. Dördüncüsü toksik, alerjik olmamaları. Beşincisi de çevreyle dost olmaları. Dolayısıyla bunları bir araya getirdiğimiz zaman aslında dünyanın bu konuda ne kadar geç kaldığını da anlamış oluyoruz.”
Bundan sonraki süreçte bitkinin ıslah çalışmalarına devam edip, iyi bitkileri seçip çoğaltarak üretime devam edeceklerini belirten Turgut, sözlerini şöyle noktaladı: “Bizim asıl amacımız tekstil ama tekstil dışında gıda boyası olarak da doğal boyalar kullanılabiliyor. Ayrıca, doğal boyalar kozmetikte, ilaç sanayisinde ve hobi, el işçiliğinde de çok kullanılıyor. Özellikle Avrupa’da, Amerika’da daha çok yaygın. Yani o pazar da çok önemli. Dolayısıyla kullanım alanı aslında çok daha geniş.”
