Covid-19 pandemisinden bu yana okyanuslarda ve dünyada, tek kullanımlık plastik maske miktarı her geçen gün hızla artıyor. Virüsten korunmak için en önemli araçlardan biri olan maske, aynı zamanda plastik içermesi nedeniyle çevreyi de kirletiyor. Gelişi güzel atılan maskeler ve eldivenler sokaklarda, nehirlerde, kumsallarda, kıyılarda ve denizlerde son bulurken, uzmanlar, balıkların ve kuşların yumuşak ve esnek plastikleri yutabileceği konusunda uyarıyor. Marie Bee Bloom, tasarladığı yüzde yüz biyobozunur maske ile kullanıcılara çevre dostu bir alternatif sunuyor.
Utrecht, Hollanda’daki Pons Ontwerp görsel iletişiminin grafik tasarımcısı ve Marie Bee Bloom’un yaratıcısı Marianne de Groot-Pons, grafik tasarımcı olarak çalıştığı bunca yıl boyunca baskı ve ambalaj tasarımlarıyla dünyayı da kirlettiğini ve bu yüzden dünya için bir şeyler yapmak istediğini söylüyor. Groot-Pons; “Haftalarca sokaktaki tüm mavi tek kullanımlık maskelere takılıp sendeledikten sonra, bir sabah içinde çiçek tohumları olan biyolojik olarak parçalanabilen bir maske fikriyle uyandım” diyor.
Maske yapımında kullanılan tüm malzemeler çevre dostu
Doğada çözünebilen maske yapımında, çiçek tohumlarıyla (aster, peygamber çiçeği, koreopsis, gilia, bahar yıldızı, dereotu) doldurulmuş pirinç kağıdı kullanılıyor. Hollanda’da korunaklı bir atölyede üretilen maskenin kenarlarında yer alan ipler ise saf koyun yününden elde edilirken; Hollanda’da artık iplik fabrikası olmaması sebebiyle bu yünün İsveç’te makinede eğrildiği belirtiliyor. İplerin üzerinde, istenilen boyutta ayarlanabilmesi için küçük çiçekler yer alıyor. Bunlar, bitkisel yumurta kartonlarından elde edilirken, ipleri maskeye tutturmak için ise yalnızca patates nişastası ve su bazlı yapıştırıcı kullanılıyor. Ayrıca, maskenin üzerinde bulunan damgalı logonun mürekkebi de biyolojik olarak parçalanabilir bir yapıya sahip bulunuyor. Test edilmeyen bu maskenin ev yapımı kumaş maskeler kadar iyi koruduğu belirtiliyor. Şu anda tüm Avrupa Birliği ülkelerine gönderim yapan Marie Bee Bloom’un, kısa süre içerisinde dünyanın geri kalanına da hizmet vermeye başlaması bekleniyor.
Önce maskenin çevresel etkisi mi, koruyuculuğu mu?
Marianne de Groot-Pons aynı zamanda, ‘tek kullanımlık plastiğin 1 Temmuz 2021’den itibaren yasaklanması’ konusunu tekrar gündeme getirmek istediğini belirtiyor. AB Komisyonu’nun yayınladığı SUP (Single Use Plastic – Tek Kullanımlık Plastik) Yönetmeliği, Covid-19 pandemisi ile mücadele çabaları nedeniyle çevrede kullanımı ve kirliliği artan tek kullanımlık yüz maskeleri veya eldivenler gibi kişisel koruyucu ekipmanları kapsamazken, bununla birlikte, bu tür atıklar uygun atık yönetimi gerektiren ve çöp atmayı yasaklayan AB atık mevzuatının daha genel hükümlerine giriyor.
Avrupa Çevre Ajansı’nın yayınladığı ‘COVID-19’un Avrupa’da çevrede bulunan tek kullanımlık plastik üzerindeki etkileri’ başlıklı yazıda, tek kullanımlık ve yeniden kullanılabilir yüz maskelerinin çevresel ve iklim üzerindeki etkilerini karşılaştıran çalışmalar yapıldığı belirtiliyor. Bu çalışmaların, yeniden kullanılabilir maskelerin virüsün yayılmasını önlemedeki veya WHO yönergelerine uygunluğundaki işlevselliğinin veya etkinliğinin dikkate almadığının altı çizilirken, kişisel koruyucu ekipmanın performansının her zaman birincil husus olması gerektiğine dikkat çekiliyor.
2020 yılında Allison ve arkadaşları ve Schmutz ve arkadaşları, basitleştirilmiş yaşam döngüsü değerlendirme çalışmaları gerçekleştirerek, tek kullanımlık (polipropilenden yapılmış cerrahi yüz maskesi) ve yeniden kullanılabilir maskelerin (iki katmanlı pamuklu yüz maskesi) çevresel etkilerini karşılaştırdı. Buna göre, her iki maske türünün de iklim üzerindeki etkisine malzeme bileşimi ve üretim sürecinin hakim olduğu, buna karşın atık yakmanın küçük bir katkı sağladığı ortaya konurken, ulaşım faktörü bu çalışmaya dahil edilmedi. Pamuklu maskenin yeniden kullanım sayısını artırmak, çevresel performansını iyileştirirken, bununla birlikte yeniden kullanılabilir maskelerin elde yıkanması durumunda yıkamanın etkisinin önemli hale gelerek, genel çevresel etkiyi tek kullanımlık maskeler lehine çevirebileceği belirtiliyor.
Ayrıca atılan yüz maskelerinin ve eldivenlerin, hava koşulları, ultraviyole radyasyon ve aşınmanın etkisiyle daha küçük parçalara ayrılarak mikroplastik kirliliğe neden olabileceği ve mikroplastiklerin, tek kullanımlık yüz maskelerini oluşturan dış katman (polipropilen) ve iç katman (polietilen) kumaşların bozulmasından salınabileceği belirtiliyor.
