Moda dahil tüm sektörler için genellikle çevresel yönüyle öne çıkan sürdürülebilirlik, ayrıca ekonomik ve sosyal boyutlara da sahip bulunuyor. Bu anlamda tüketicilerin ne giydiği ve bu giysinin kimler tarafından, ne koşullarda, hangi çevresel etkiyle üretildiğini bilmesi için şeffaflık büyük bir önem taşıyor. Kar amacı gütmeyen bir organizasyon olan Fashion Revolution, ‘Out of Sight: A Call for Transparency From Field To Fabric’ 2021 güncellemesi raporunda, moda tedarik zincirinde şeffaflık konusundaki gelişmeleri paylaştı. Yayınlanan raporda, 63 büyük moda markası ve perakendeci arasında tedarik zinciri şeffaflığının arttığı, ancak bununla birlikte ilerlemenin oldukça yavaş ve yüzeysel boyutta kaldığı belirtildi.
“63 markadan yalnızca 2’si tekstil üretim tesislerinin tam listesini paylaşıyor”
Rapora göre, 63 markadan sadece 2’si, geçen yıla göre 1’lik bir artışla tekstil üretim tesislerinin tam listesini paylaşırken, bunlardan 49’u geçen yıla göre 2’lik bir artışla, giysilerinin kesildiği ve dikildiği ilk kademe üreticileri açıklıyor. 29 marka boyahaneler gibi işleme tesislerini; sadece 28 marka kumaş fabrikaları gibi üretim tesislerini ve markaların %44’ü tekstil üretim yerlerinin en azından bir kısmını açıklıyor. Bu ise, geçen yıldan bu yana 13 puanlık bir artışı ifade ediyor.
Moda markalarının şeffaf olmaması hesap verebilirliği engelliyor
Yayınlanan rapor, tedarik zincirlerinin görünür olmamasının, güvenli olmayan çalışma koşullarının ve çevresel yıkımın gelişmesine izin vermesinin yanı sıra, bu sorunları kimin çözme sorumluluğuna ve gücüne sahip olduğu noktasında da belirsizlik yaratabileceğine dikkat çekiyor. Uzun yıllardır, dünya çapında küresel moda endüstrisine malzeme sağlayan tekstil fabrikalarında, gayri resmi atölyelerde, tabakhanelerde, boyahanelerde ve çiftliklerde işçi istismarı raporları açıklanmaya devam ediyor. Çin’in Sincan kentinde pamuk ve tekstil ürünleri üretmek için Uygur halkının zorla çalıştırılmasına ilişkin son araştırmalar ise bu anlamda son dönemde öne çıkan örnekler arasında yer alıyor. Pamuklarının üretildiği yerleri çevreleyen küresel moda markalarının şeffaf olmaması, insan hakları krizi için bir hesap verebilirlik zinciri için engel oluşturuyor.
“Üretimin ilk aşamasının ötesinde gerçek bir şeffaflığa ihtiyaç var”
Fashion Revolution Politika ve Araştırma Koordinatörü Ciara Barry; “Milyonlarca görünmez işçinin, giysilerimizdeki kumaşları dikmek için işçi suistimalleriyle karşı karşıya kaldığı ilk üretim aşamasının ötesinde gerçek bir şeffaflığa ihtiyaç var” dedi. Markaların, tedarik zincirlerinin tamamında çevresel ve insan hakları üzerindeki etkiler için acilen sorumluluk alması gerektiğinin altını çizen Barry, bunun, tedarik zincirlerindeki tüm tekstil üretim tesislerini kamuya açıklamakla başladığını söyledi.
Giysilerimi kim dikti?
24 Nisan 2013 tarihinde Bangladeş’e 1134 tekstil işçisinin ölümüyle sonuçlanan Rana Plaza binasının çökmesi olayının ardından kurulan Fashion Revolution, o zamandan bu yana küresel moda endüstrisinde daha fazla şeffaflık ve hesap verebilirlik çağrısında bulunuyor. Herkesin nerede olursa olsun, kıyafetlerinin nasıl, nerede, kim tarafından ve hangi koşullarda yapıldığını öğrenebilmesi gerektiğini savunan organizasyon bu kapsamda gerçekleştirdiği #WhoMadeMyFabric (Giysilerimi Kim Dikti?) kampanyasıyla bu alanda farkındalık yaratıyor.
Yayınlanan rapor, büyük markaları ve perakendecileri, tedarik zincirlerindeki tüm tekstil üretim tesislerini kamuya açıklayarak tedarik zinciri şeffaflığını genişletmeye ve aynı zamanda her yerden vatandaşları, sosyal medyada #WhoMadeMyFabric sorusunu markalara sorarak ilk kademenin ötesinde daha fazla şeffaflık talep etmeye çağırıyor. Ayrıca kişilerin, giydikleri giysilerdeki kumaşları ve ham maddeleri üreten insanlarla daha yakından bağlantı kurabilmesi için üreticileri #IMadeYourFabric üzerinden hikayelerini paylaşmaya davet ediyor.
Tedarik zincirindeki karbon emisyonları ham madde seviyesine kadar takip edilmeli
Şeffaflık sorununu çevresel etki düzeyinde de ele alan raporda, modanın tedarik zincirlerindeki emisyonların %70’inden fazlasının ham madde üretimi ve işlenmesi sırasında ortaya çıktığı belirtiliyor. Bununla birlikte, markaların sadece %17’si karbon ayak izini ham madde düzeyinde ve %26’sı üretim/işleme düzeyinde yayınlarken, %62’si kendi operasyonları ve tesisleri için emisyon yayınlıyor.
Markaların %44’ü yönetim operasyonlarında yenilenebilir enerji kullanım verilerini ve yalnızca %7’si tedarik zincirinde yenilenebilir enerji kullanım verilerini açıklarken, yalnızca %18’i tedarik zincirinde mutlak enerji azaltma verilerini paylaşıyor. Raporda bunun nedeninin, çevre verilerinin henüz tedarikçilerinin tesislerinde izlenemeyebileceği ve ölçülemeyebileceği için, markaların tahminlere daha fazla güvenmek zorunda olduğu tedarik zincirinde karbon ve enerji verilerini saptamanın zorluğu olabileceğine dikkat çekilirken; Büyük markaların, tedarik zincirindeki karbon emisyonlarını ham madde seviyesine kadar takip etmedikleri takdirde, iklim etkilerini doğru bir şekilde ölçemeyecekleri vurgulanıyor.
