Türk makine sektörü son yıllarda ihracat pazarlarında hızlı bir büyüme gösterdi. Özellikle Asya ve Ortadoğu pazarlarına gerçekleştirilen ihracata artık Avrupa ve Çin pazarları da eklenmiş bulunuyor. Bu genel yapı içinde tekstil makineleri üreticileri de istikrarlı bir büyüme sergiliyor. Ancak, bütün sektörlerde görülen, pandemi nedeniyle iş kayıpları bu alanlarda da görüldü. Pandemiden koruyucu önlemler alan Türk tekstil makinecileri üreticileri, ihracat pazarlarında da mayıs ayı itibariyle bir canlanmaya dikkat çekiyor. Bütün bu veriler TEMSAD’ın üyeleri arasında Mayıs ayında gerçekleştirdiği, pandeminin etkileri ve sektör durumu değerlendirme anketi ile ortaya çıktı. Anket Türk tekstil makineleri sektörünün bugününe ve yaşadığı zorluklara ışık tutuyor.
Ankete göre Türk tekstil makinelerinin sektörünün en büyük segmentini %45,7 pay ile tekstil terbiye ve boya makineleri oluşturuyor. Onu, %13 ile iplik, dokuma ve örgü makineleri yedek parçaları üreticileri izliyor. Verilen yanıtlar Türk makine üreticilerinin küçük ve orta boy işletme (KOBİ) niteliğinde olduğunu gösteriyor. Firmaların %60,9’u 10 ila 49 arasında personele sahip küçük ölçekli işletmelerden oluşuyor. 50 ile 249 çalışana sahip orta büyüklükle imalatçı oranı ise %26,1 olurken, 250 üzeri çalışana sahip büyük çaplı işletme oranı %2,2 olarak kaydedildi.
Türk tekstil makineleri üreticilerinden %45’i cirolarının %50’den fazlasını ihracattan elde ediyor. Hiç ihracat yapmayan firma oranı sadece %2,2 olarak tespit edildi. Bu durum Türk tekstil makineleri sektörünün ihracat odaklı çalıştığını net olarak gösteriyor. Makineciler ürünlerinin %50’den fazlasını Uzakdoğu ve Asya ülkelerine ihraç ederken, Avrupa’ya yapılan ihracat %37 oldu.
Pandemiye karşı önlemler Türk tekstil makinecileri tarafından yaygın olarak alındı
Anket çalışması, Türk tekstil makineleri üreticilerinin pandemi karşısında koruyucu önlemleri hızla aldığını gösteriyor. Üretime devam eden firmalar fabrika ve ofislerinde birçok önlemi hayata geçirdi. Firmaların %97’si maske ve eldiven kullanımını zorunlu hale getirirken, %78’i iş yerinde sosyal mesafe kuralına uygun çalışma düzeni oluşturdu. Firmaların %78’i pandemide yüksek risk grubunda olan (50 yaş üzeri ve kronik rahatsızlığı olanlar) personellerine ücretli izin verdi.
Makine üreticilerinin %76,1’i iş yerlerinin çeşitli noktalarına dezenfektanlar yerleştirirken, benzer yüksek oranlarda girişte ateş ölçümü de gerçekleştirildi. Firmaların %21’i toplantılarını dijital ortama aktarırken, sadece %2,2’si 1 Haziran tarihine kadar kapalı kaldı.
İşçi çıkarılmadı ama ücretli izne gönderildi
Ankete katılan tekstil makineleri üreticilerinin %95,7’si pandemi döneminde personeli işten çıkarmadıklarını açıkladı. Bununla birlikte bu dönemde personeline ücretli izin veren firma oranı %24,4 oldu. Firmaların %17,8’i personeline yıllık izin kullandırırken, %13,3’ünde çalışmalar normal seyrinde devam etti.
Bu dönemde firmaların %47,8’i kısa çalışma ödeneğinden yararlanırken, %30,4’ü buna başvurmadı.
Pandemide temel zorluk; azalan sipariş
Türk tekstil makineleri üreticileri açısından pandemi dönemindeki temel zorluk azalan siparişler oldu. Firmaların %93,5’i yeni sipariş alımındaki azalışı dile getiriyor. Bununla birlikte, mevcut siparişlerin iptal olduğunu belirten firmalar %33 oranı ile bu konudaki zorluğa dikkat çekiyor. Kısa süreli çalışma sistemine geçiş zorluğu %60, personeldeki dikkat ve motivasyon kaybı ise %48 oranı ile belirtilen diğer zorluklar oldu.
Bu zorlu pandemi ve pazar koşullarında üretimini azalttığını söyleyenler %82,6 olurken, %17,4’ü üretimini arttırdığını açıkladı. Buna göre, üretimdeki daralma ortalama %60 olarak hesaplandı. Özellikle mart ve nisan aylarındaki durağanlaşma sonrası mayıs ayında hem yurtiçi hem de yurtdışından sipariş alımlarında artış yaşandığı görülüyor. Mayıs ayı bağlamında, firmaların %23’ü yurtiçinden, %23,9’u yurtdışından, %26,1’i her iki pazardan da sipariş aldığını açıkladı. Diğer yandan firmaların %26,1’e yeni bir sipariş almadı.
Pandemi sonrasında ihracat gerçekleştirdiğini kaydeden firma oranı %58 oldu. Bu süreçte başlıca ihracat pazarları olarak Bangladeş, Mısır, Özbekistan, Pakistan, Hindistan, İtalya, Vietnam, Brezilya ve Fas öne çıktı.
Normalleşme beklentisi 2021
Pandeminin kontrol altına alınarak, normalleşmenin başlamasına dönük firmaların %50’si 2021 yılını öngörüyor. Normalleşmeyi 2020 yılının dördüncü çeyreğinde bekleyenler %34,8 olurken, 3. çeyrekte bekleyenler %13 olarak saptandı. Normalleşmeyi 2022 yılına kadar uzatanlar ise %2,2 ile en düşük paya sahip oldu.
Anket çelişkili bir durumu da ortaya çıkarıyor. Katılımcıların %76,1’i pandemi sonrasında yeni ticaret ve pazarlama yöntemlerini benimseneceğini belirtmesine karşın, ürün pazarlamada e-ticareti aktif olarak kullanmayanların oranı %60,9 gibi oldukça yüksek bir seviyede görülüyor. Firmaların ancak %6,5’i sanal fuar uygulamalarına katıldığını ve faydasını gördüğünü açıklarken, %58,7’i bu uygulamaya katılmadığını ancak, faydalı olabileceğini düşünüyor.