Özel Elyaflar Sıtmayla Mücadeleye Ne Katkı Sunabilirler? – Tahminde bulunun: Sizce dünyanın en ölümcül hayvanı hangisidir? Çoğu insan muhtemelen köpek balığı ya da aslan gibi yırtıcıları düşünür. Bazılarının aklına su aygırları bile gelebilir ama cevap çoğu zaman fark edilmeyen bir böcektir. Sadece 2,5 miligram ağırlığındaki sivrisinekler etkisiz gibi görünebilirler ancak gerçekte dünyadaki en ölümcül türler arasındadır. Bu küçük eklem bacaklılar, dünya çapında, özellikle de Sahra altı Afrika bölgesinde, ciddi bir sorun oluşturan sıtmanın yayılmasından sorumludur.
Bu bulaşıcı hastalık, dişi bir anofel sivrisineğinin ısırmasıyla bulaşan tek hücreli parazitlerden kaynaklanıyor. Bu parazitler gelişmek için, iki farklı ev sahibine ihtiyaç duyar: Ana ev sahibi olarak sivrisinek ve ara ev sahibi olarak da insanlar. Her ev sahibi, parazitin döngüsel değişimi olarak anılan yeni bir yaşam evresi geliştirmesini sağlar.
Her ne kadar sıtmaya karşı mücadele sürüyor olsa da, 2016 yılında dünya genelinde 200 milyondan fazla vaka ve 450.000 ölüm gerçekleşti ve milyarlarca insan, özellikle çocuklar ve zayıflamış bağışıklık sistemine sahip yetişkinler hâlâ risk altında bulunuyor.
“Sıtmaya karşı küresel mücadeledeki en büyük zorluklardan biri, sivrisineklerin uzun yıllardır aşırı derecede maruz kaldıkları böcek ilaçlarına karşı dirençli hale gelmeleridir.”
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, bu küçük taşıyıcılara karşı en iyi korunma, iç mekanlarda kullanılan böcek öldürücü spreyler ve böcek ilacıyla işlem görmüş sivrisinek ağları, yani “vektör kontrolü” olarak bilinen önlemlerden oluşuyor. Her ikisinin de kullanımı kolaydır ve nispeten düşük maliyetlerle dağıtılabilir. Ancak böcek ilaçlarıyla işlem görmüş ağların ilk kez tanıtıldığındaki zorluğu, böcek ilacı özelliklerini korumaktı. Ağlar, etkinliklerini koruyabilmek adına, 6 ayda bir böcek ilacıyla yeniden işlemden geçmek zorundaydılar. Bu, kırsal bölgelerde önemli bir lojistik zorluk anlamına geldiği gibi, ağlar kururken korunmasız kalınan dönemden bahsetmiyoruz bile.
Verimlilik süresini uzatmak için 2000’lerde böcek ilacının ya direkt olarak ipliğe işlendiği ya da bir kaplama olarak uygulandığı ve bu sayede korumanın çok daha dayanıklı hale geldiği, sentetik elyaflardan yapılmış Uzun Ömürlü Böcek İlaçlı Ağlar (LLIN) pazara girdi.
Çok yönlü bir süreç
LLIN’nin ömrünü daha da uzatmak için Clariant, sentetik elyaflara işlevsellik kazandırma konusundaki uzmanlığına başvurarak CESA® anti-sivrisinek plastik hammadde boyasını (masterbatch) geliştirdi. Bu masterbatch, katkı maddeleri ve piretroid böcek ilacıyla karıştırılmış bir polietilen baz alınarak oluşturuldu. Clariant’ın teknolojisini özel yapan şey, böcek ilacının masterbatch ile harmanlanma şeklidir. Bu özel yöntem sayesinde ilaç yüzeyde yavaş ancak kalıcı bir salınım sağlıyor, bu da temas anında herhangi bir sivrisineği öldürmek için yeterlidir.
Clariant’ın inovasyonu aynı zamanda elyafın moleküllerinin optimize edilmiş bir şekilde dizilmesini sağlar. Bu da CESA® masterbatch içeren iplikleri olağanüstü yoğun ve aşınmaya karşı dirençli hale getiriyor ve böylece her yıkamada böcek öldürücü miktarında minimum kayıp yaşanıyor. Bu aşınma direnci özellikle önemlidir, çünkü ağdaki en küçük delikler bile sivrisineklerin geçişine izin verebilir.
CESA® masterbatch kullanımının bir örneği, Hastalık Kontrol Teknolojisi (DCT) ‘nin “Royal Sentry®” ticari adı altında dağıtılan LLIN’leridir. Bu ağların uzun süreli etkinliği, on yıldan fazla bir süredir sıtma kontrolünü daha ekonomik ve ekolojik hale getirmeye yardımcı oluyor. Royal Sentry LLIN ürünleri 30’dan fazla yıkamaya dayanıklıdır ve yıkamadan sonraki 24 saat içinde tam etkililiğini geri kazanır, bu da ortalama LLIN’den daha fazla bir performans anlamına geliyor.
Özel Elyaflar Sıtmayla Mücadeleye Ne Katkı Sunabilirler? Uzun vadeli bir taahhüt gerekli
Sıtmaya karşı küresel mücadelede önemli bir sorun; sivrisineklerin uzun yıllar boyu aşırı maruz kalmadan dolayı böcek ilaçlarına karşı dirençli hale gelmeleridir. Böcek ilacı üreticilerinin bu konudaki çözümü; ürünlerindeki farklı türde böcek öldürücü etken maddeler arasında bir dönüşüm uygulamak ve böylece direncin oluşmasını önlemektir. Ancak bu, böcek ilaçlarıyla işlenen sivrisinek ağları için teknolojik olarak imkansız bir uygulamadır; çünkü piretroidler, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından kullanım için onaylanmış tek böcek öldürücü grubudur.
Clariant Elyaf Bölümü Küresel Pazarlama Başkanı Francis Baud; “Clariant’ta bu durumu ciddiye alıyoruz” diyor. Partnerlerle işbirliği içinde CESA® masterbatch’e entegre olabilecek yenilikçi bir non-piretroid böcek ilacı üzerinde çalışılıyor. Şu anda Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ön yeterlilik test aşamasında olan yeni ürünün 2020 yılında tamamlanması bekleniyor.
Ancak taahhütler bununla da sınırlı kalmayacak. Malzeme bilimi ve kimya alanında yaşanan gelişmelerin katkısıylaa Clariant, sıtmayla mücadeleye çevre dostu yöntemlerle katkıda bulunmaya devam ediyor. Clariant, WHO, IVCC, RBM ve Swiss Malaria Group gibi ortaklarla işbirliği yapıyor. WHO, sıtma vakalarını 2030 yılına kadar küresel olarak % 90 oranında azaltmayı hedeflerken; bu tür ortaklıklar ve yenilikler her zamankinden daha önemli hale geliyor.
İmajların ve makalenin telif hakkı Clariant / Hastalık Kontrol Merkezi’ne aittir.
Türkçe çevirinin telif hakkı ise Textilegence’dadır.